30 milyar TL’lik bağış tartışması: Merkez Bankası’nın kârı nasıl dağıtılıyor?

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 30 milyar TL'lik deprem bağışı kararını savunurken "Yardımı bankanın kârından yaptık. Normal süreç işleseydi, diğer ortaklarımıza da kâr payı verecektik" dedi ancak TCMB Kanunu'na göre durum farklı.

Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen vatandaşlar için kullanılmak üzere AFAD ve Kızılay’a bağış toplamak üzere önceki gün düzenlenen ‘Türkiye Tek Yürek’ kampanyasında Merkez Bankası’nın (TCMB) yaptığı 30 milyar TL’lik bağış gündemde kalmaya devam ediyor.

Bağışın açıklanmasının ardından bu paranın nereden aktarılacağı tartışma konusu olurken TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’ndan “Yardımı bankanın kârından yaptık” açıklaması geldi.

Hürriyet’ten Hande Fırat’a konuşan Kavcıoğlu’nun açıklaması, başka tartışmaların da fitilini ateşledi.

Kavcıoğlu’nun “Merkez Bankası anonim şirkettir. Normal süreç işleseydi, diğer ortaklarımıza da kâr payı verecektik” sözleriyle bağışı savundu ancak diğer ortaklara her yıl toplamda sadece 3 bin TL’lik sembolik bir ödeme yapılıyor.

KANUNDA NE YAZIYOR?

TCMB Kanunu’nda, bankanın sermaye ve hissedarlık yapısı ile kâr payı dağıtımının nasıl yapılacağı net bir şekilde yazıyor.

Kanuna göre, TCMB A.Ş.'nin sermayesi 25 bin TL olup 250 bin adet hisseye ayrılmış durumda. Bugün itibarıyla bankanın bir hissesinin nominal değeri 10 kuruş.

2021 yıl sonu itibarıyla, TCMB sermayesinin yüzde 55,12'si (A) sınıfı, yüzde 23,25'i (B) sınıfı, yüzde 2,51'i (C) sınıfı, yüzde 19,12'si ise (D) sınıfı hisselerden oluşuyor.

(A) sınıfı hisse senetleri münhasıran Hazineye, (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye'de faaliyette bulunan milli bankalara, (C) sınıfı hisse senetleri 15 bin hisseyi geçmemek üzere, milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere, (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere ait.

KÂR NASIL DAĞITILIYOR?

TCMB kârının dağıtımına ilişkin esaslar TCMB Kanunu’nun 60’ıncı maddesi ile düzenlenmiş durumda. Buna göre bankanın yıllık safi kârı, aşağıdaki şekilde dağıtılıyor:

* Hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden, yüzde 6 oranında ilk kâr hissesi olarak hissedarlara;
* Yukarıdaki yüzde tutarının düşülmesinden sonra kalan miktarın en çok yüzde 5’i, iki aylık maaş tutarını geçmemek üzere Banka mensuplarına ve yüzde 10’u ihtiyat akçesine;
*Hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden Genel Kurul kararıyla en çok yüzde 6 nispetinde ikinci kâr hissesi olarak hissedarlara.
*Bu dağıtımdan sonra kalan bakiye Hazineye veriliyor.

Son yıl kârından ayrılan ihtiyat akçesi hariç, birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kâra katılarak dağıtılabiliyor.

Bu durumda, kârdan, bankanın Hazine dışındaki ortaklarına her yıl sadece 25 bin TL’lik sermayesinin yüzde 12’si, yani toplamda 3 bin TL’lik sembolik bir ödeme yapılıyor.

Özetle, banka mensuplarına dağıtılan ikişer maaşlık prim dışında TCMB’nin tüm kârı Hazine’ye aktarılıyor.

‘HAZİNE BAŞKA ALANDA KULLANABİLİRDİ’

Kavcıoğlu’nun açıklamasında tartışma yaratan bir diğer bölüm ise “Eğer bu parayı Hazine'ye aktarsaydık, Hazine başka bir alanda kullanabilirdi. Biz bu payı direkt olarak deprem bölgesine tahsis ettik” ifadeleri oldu.

TCMB’nin bu yolla para politikası alanının dışına çıkarak maliye politikasına müdahil olduğu eleştirileri de gelirken, TBMM’nin bütçeyle ilgili yetkisi de tartışma konusu oldu.

115 MİLYAR TL’NİN 86 MİLYAR TL’Sİ KAMUDAN

‘Türkiye Tek Yürek’ kampanyasında toplamda 115 milyar TL toplandığı açıklanırken, bu rakamın 86 milyar TL’sinin kamu kurumlarından ya da Varlık Fonu bünyesindeki şirketlerden gelmesi de dikkat çekmişti.

TCMB 30 milyar TL’lik bağışla ilk sırada yer alırken, Ziraat Bankası 20 milyar TL, VakıfBank 12 milyar TL, Halkbank 7 milyar TL ile kampanyaya katılmıştı.

Sözcü